Multilinguales Handwörterbuch des Hethitischen
Hethitisches, englisches, deutsches und türkisches Wörterbuch
Verlag Dr. Kovac, Hamburg 2007, 2 Bände, LVI + 837 Seiten
http://www.verlagdrkovac.de/978-3-8300-3097-3.htm
ZUM INHALT:
Das Hethitische ist seit 1670 v. Chr. mit der babylonischen Keilschrift auf den Tontafeln überliefert und stellt somit die älteste bezeugte indogermanische Sprache dar. Die Forschung beschäftigt sich genau seit über 100 Jahren mit ihrer Entzifferung und Erschließung der Textinhalte, was nun zum größten Teil gelungen ist. Jede Grabungssaison bringt neben archäologischen Funden auch neue Textfunde und bereichert somit das Wissen um den Wortschatz der Sprache. War bis vor kurzem die ehemalige hethitische Hauptstadt Boğazköy-Hattusa der alleinige Lieferant dieser Tontafeln, kommen in rezenter Zeit auch anderen Archiven größere Bedeutung zu. Die fachspezifische Eigendynamik stellt eine Herausforderung für die beteiligten Forscher insofern dar, als dass das neue Material neue Erkenntnisse mit sich bringt. Durch den raschen Erkenntniszuwachs lässt die Standardisierung der Handbücher über Geschichte, Grammatik sowie Wörterbücher schnell veralten. Das bisher vollständigste "Hethitische Wörterbuch" von J. Friedrich aus dem Jahre 1952 ist ein deutliches Beispiel, da es in seinen semantischen Angaben und der Vollständigkeit der Lemmata schon veraltet ist. Dessen Münchner erweiterte zweite Auflage sowie das Chicago Hittite Dictionary (1980ff.) schreiten in ihrem Veröffentlichungstempo nur langsam voran. Bisher sind erst die Buchstaben A-H bzw. L-Š erfasst! Das hier vorgelegte Wörterbuch umfasst ca. 12.000 Stichwörter und übertrifft in seiner Erschließung alle bisherigen Sammelwerke! Die Natur der sehr ausführlichen Wörterbücher bringt es mit sich, dass sie enzyklopädieartige Stichwörter enthalten und sich demzufolge für den alltäglichen Gebrauch als schnelles Nachschlagewerk nicht eignen. Einige andere Wörterbücher beschäftigen sich lediglich mit dem etymologischen Aspekt der Sprache. Unter diesem Aspekt bleibt ein vollständiges, den gesamten Wortschatz umfassendes Wörterbuch ein Desiderat.
Das hier vorgelegte Wörterbuch des Hethitischen unterscheidet sich von den anderen in vieler Hinsicht. Vollständig und auf dem aktuellsten Erkenntnisstand basierend, beinhaltet es die Konjugations- und Deklinationsformen aller Wörter und liefert bei selten belegten Wörtern die Belegstellen. Wie in der hethitischen Lexikographie bisher üblich, schließt es die zahlreichen Fremdwörter aus anderen Kultursprachen nicht aus und ist das vollständigste lexikalische Werk überhaupt. Zudem ist es mehrsprachig, d. h. die Bedeutungsangaben sind deutsch, englisch und türkisch gegeben, was dem Benutzer den umständlichen Umweg über zeitraubende zusätzliche moderne "Vermittlerwörterbücher" erspart. Seine Multilingualitätwird es über den deutschen Sprachraum hinaus in englisch- und türkischsprachigen Kreisen zu einem unentbehrlichen Hilfsmittel machen.
Die Relevanz des Wörterbuches liegt zunächst in seinem Gesamtkontext innerhalb der Orientalistik, Altanatolistik, Indogermanistik, Gräzistik, Latinistk, Indologie, Iranistik und Sprachwissenschaft, vergleichenden Sprachwissenschaft, Alten Geschichte, Religionsforschung, Bibelforschung, Kulturgeschichte und Volkskunde, in denen es als ein kompaktes, aber dennoch erschöpfendes Handwörterbuch jeder Zeit herangezogen werden kann.
A Concise Multilingual Hittite Dictionary
A Hittite, English, German and Turkish Dictionary
Dr. Kovac Printing House, Hamburg 2007, 2 Bände, LVI + 837 pages
http://www.verlagdrkovac.de/978-3-8300-3097-3.htm
ON THE CONTENTS:
From as early as 1670 v. Chr, Hittite was written on clay tablets through the medium of the Babylonian cuneiform script; it thus represents the oldest attested Indo-European language. After more than a hundred years of continuous study, involving decipherment and the unravelling of textual context, the research process is now almost accomplished. Each excavation season in the Hittite homeland of Anatolia provides, in addition to the discovery of archaeological objects, further textual finds, enriching our knowledge of the vocabulary and subject matter covered. Although the former Hittite capital of Boğazköy-Hattusa was until recently the exclusive supplier of these clay tablets, different archives of greater importance are now being discovered in provincial cities. The specific self-dynamics in the research field pose a challenge for scholars, because the new material brings fresh information which needs to be evaluated in every respect. The rapid increase in basic evidence also necessitates changes in the format of manuals relating to history and grammar, and the upgrading of dictionaries to satisfy modern standards and take account of enhanced levels of knowledge. The “Hittite Dictionary” of J. Friedrich, from the year 1952, which once constituted a comprehensive reference tool, is now outdated in its semantic data and the completeness of its entries. The extended second edition of this Munich publication (1974 ff.) and the Chicago Hittite Dictionary (1980 ff.) are making comparatively slow progress; so far only the letters A-H and L-Š, respectively, have been dealt with. One of the disadvantages inherent in largescale dictionaries is that they contain encyclopaedic references, rendering them unsuitable for everyday use as consultative works. On the other hand, some other dictionaries concern themselves only with the etymological aspect of the language. Consequently, a comprehensive dictionary, detailing the whole Hittite vocabulary, is a long-awaited development.
The dictionary submitted here contains approximately 12,000 words, exceeding all previous compilations in the extent of its coverage. It differs from others in further respects. Constantly referring to current levels of knowledge, its author has been at pains to encompass the entire Hittite vocabulary alongside the conjugation and declination forms of all words. A full list of rarely attested words is also included. Contrary to the usual practice in Hittite lexicography, the dictionary does not exclude the numerous words from other languages which occur in the texts and therefore represents the most complete lexical work to date. Moreover, it is multilingual in the sense that it offers the meanings of Hittite words in German, English and Turkish, thus obviating lengthy recourse to modern “mediator dictionaries.” This factor will make it an indispensable aid beyond the German linguistic area, among English- and Turkishspeaking researchers.
The comprehensive character of the dictionary ensures that it is relevant to a variety of disciplines: general and historical linguistics, comparative linguistics, religious research, cultural history and social anthropology. In particular, it will assist research in the following subjects: Ancient Near Eastern studies, Ancient Anatolian studies, Indo-European studies, Greek and Latin Philology, Indology, Iranian studies, Old Persian history, Old Testament studies and Bible research. The new Hittite Dictionary represents a compact, but nonetheless exhaustive reference work.
Hittiçe Çok Dilli El Sözlüğü
Hititçe, Đngilizce, Almanca ve Türkçe Sözlük
Dr. Kovac Yayınevi, Hamburg 2007, 2 Bände, LVI + 837 sayfa
http://www.verlagdrkovac.de/978-3-8300-3097-3.htm
KITAP HAKKINDA:
Hititçe M. Ö. 1670’lerden beri Babil çivi yazısıyla kil tabletler üzerine yazılmıs bir dildir ve yazılı olarak bize kadar ulasmıs en eski Hint-Avrupa dilini temsil eder. Dilin çözülmesi ve metin içeriklerinin anlasılması konusunda yüz yılı askın kesintisiz çalısmalar asağı yukarı bitmis durumdadır. Hitit ana yurdu Anadolu’da her mevsim yürütülen kazılar arkeolojik buluntulara ek olarak Hitit sözlük dağarcığını ve diğer konuları genisleten yazılı malzeme de verir. Yakın zamana kadar Hitit baskenti Boğazköy-Hattusa’nın kil tablet veren tek yer olmasına karsın, simdi artık tasra arsivleri de önemli metin buluntuları vermeye baslamıstır. Arastırma alanındaki kendine has dinamikler, arastırmacıya son malzemenin her açıdan değerlendirilmesi konusunda yeni yeni görevler yüklemektedir. Temel bilgilerin çabuk değismesi, tarih, dil bilgisi ve yeniden yapılandırılması gereken sözlükler gibi el kitaplarının da modern standartlar ve değisen yeni bilgiler ısığında yeniden gözden geçirilmesi, temel görevler arasındadır. J. Friedrich’in 1952’den beri temel bas vuru kitabı olarak hizmet veren “Hititçe Sözlük”ü simdi anlam bilim ve içerikteki sözcüklerin tamamlığı bakımından artık eskimistir. Genisletilerek Münih’te yeniden basılan sözlük ile Chicago Hittite Dictionary ise oldukça yavas ilerlemektedir; çünkü simdiye kadar her iki projede de sırasıyla A-H ve L-Š harfleriyle baslayan sözcükler islenebilmistir. Bunun yanında, böylesine genis sözlüklerin olumsuz yanlarından bir tanesi de ansiklopedik bilgiler içermeleridir ve bu da onların gündelik ve hızlı kullanımını zorlastırır. Diğer bazı sözlükleri ise dildeki sözcüklerin kökeniyle (etimoloji) ilgilenir. Dolayısıyla tüm Hititçe sözlük dağarcığını kapsayan bir sözlük uzun zamandan beri doldurulması gereken bir bosluktur.
Burada bizim sunduğumu sözlük 12,000 sözcük içerir ki bu da simdiye kadar yazılan tüm sözlüklerinkini asar. Sözlük, baska bakımlardan da diğerlerinden ayrılır. Yazar, sürekli olarak en son bilgilere dayanmak suretiyle tüm sözcükleri büyük bir sabırla toplamıs ve kelimelerin anlamlarını çekimleriyle birlikte vermistir. Nadir geçen sözcüklerin geçtikleri metin yerleri tam olarak sunulmustur., Hitit sözlük arastırmalarında uygulanan yöntemin aksine, Hititçe’ye çestli dillerden giren çok sayıda yabancı sözcükler dıslanmamıs, alfabetik sırayla ana sözlük içinde verilmistir. Bunun yanında sözlük çok dillidir, yani Hititçe sözcüklerin anlamı Đngilizce, Almanca ve Türkçe olarak verilmistir; bu da kullanıcıyı uzun zaman alan “aracı sözlük” kullanma mesakkatinden kurtaracaktır. Bu durum sözlüğün Đngilizce ve Türkçe gibi Almanca dil alanı dısında kalan arastırmacılar tarafından da kolayca kullanılmasını sağlayacaktır.
Sözlüğün genis kapsamlılığı, genel ve tarihi dil bilimi, karsılastırmalı dilbilim, din tarihi, kültür tarihi, sosyal antropoloji gibi bir takım bilim çevreleri tarafından kullanılmasını da sağlar. Sözlük, ayrıca asağıdaki bilim alanlarında yardımcı araç olarak kullanılabilecektir: Eski Yakın Doğu Arastırmaları, Eski Anadolu Arastırmaları, Hint-Avrupa Arastırmaları, Grek ve Latin Filolojisi, Indoloji, Iran Arastırmaları, Eski Pers Tarihi, Tevrat ve Incil Arastırmaları. Bu yeni sözlük, hem çok kullanıslı, hem de genis kapsamlı bir el kitabı olma niteliğine sahiptir.